Esofman: Korkulu Rüyam

Dün cok soguktu. Sifirin altinda kac dereceydi bilmiyorum ama, insanin evin kapisindan adimini atar atmaz, yüzüne carpan soguk rüzgarla birlikte ciglik cigliga bagirmak isteyecegi kadar soguktu. Yani en azindan ben, bagirarak geri, iceri kacmak istedim. Ama caresiz ciktim yola tabii ki! Metroya kadar buzlardan atlaya atlaya yürüdügüm on dakikalik yolun sonuna gelip de, yaklasan metronun sesini duydugum icin kosa kosa istasyon merdivenlerini inip, kapi kapanmadan, son yolcu olarak kendimi iceri, sicaga atabildigimde nerdeyse mutluydum. Kendimi bos buldugum ilk koltuga atip bir iki dakika gözlerimi kapayip, sicagin yüzüme yerlesmesini bekledikten sonra gördüm ikisini. Birisi sag taraftaki kapinin yaninda, digeri ise sol taraftaki kapinin yaninda duruyordu.

Sag taraftaki koltuk degnekleri ile arkasina yaslanmis ve arkadasiyla tatli bir sohbete dalmis gibi görünen uzun boylu ve incecik görünen genc kizin jeans pantalonun bir parcasi kasigina kadar toplanmisti. Cünkü bir bacagi yoktu kizin: Olan bacaginda ise dizine kadar yükselen parlak bir cizme görünüyordu. Cizmenin topugu en az 8 santimdi ve arkadasiyla konusurken tatli tatli gülümsüyordu. Bilemiyorum, belki simdilik protez bir bacak kullanmiyordu ama durumunu, varolan tek bacagina o cizmeyi giyecek kadar iyimserlikle karsilayabilen bu gencecik kizin karsisinda hayranlik duymamam mümkün degildi: Soguk ve karanlik bir kis gününün
sabahinda karsilastigim bu mucizeye hayranlik duymamam mümkün degildi.

Sonra gözlerim diger kapinin önünde duran kiza kaydi. O ise bu sabah mucizesinin yaninda esofman giymisti. "Tabii olabilir, neden olmasin," diye gecistirebilirdim bu durumu, hatta dikkat bile etmeyebilirdim, eger ki hayatimin cesitli evrelerinde ortaya cikan esofman travmam(!) olmasiydi. Mesela doksanli yillarda Bebek, Emirgan arasinda esofmanlariyla dolasan kadin travmam(!) olmasaydi. Neydi o hakikaten? Modernlik mi? Rahatlik mi? Suni bir kendine güven tescili mi? Tabii o yillar henüz bos vakitlerin alisversle gecirildigi yillar degildi, marka yillari degildi. Ve bir esofman giyinme alip yürümüstü. En tuhafi da o esofmanlarin yaninda bir de kücük, ne ise yaradigini hic anlamadigim cantalarin tasinmasiydi. Bu kadinlar alisverise mi cikmisti, spor mu yapiyorlardi, arkadaslariyla söyle rahat rahat dolasmaya miy cikmislardi hic anlayamadim. Ama o esofmanlarin üstünde, en az o kücük, üstü yuvarlak kücük cantalari kadar
alakasiz duran makyajli yüzlerdeki anlamsizlik, bosluk ve "istedigim gibi gezerim" halinin Özal'li yillarin birikiminin patlamasi olarak gördügümü biliyorum.

Bir baska esofman travmam ise 70'li yillara kadar gidiyor. Beden egitimi derslerinde bir örnek giydigimiz lacivert, kollarinda ve bacaklarinda beyaz cizgiler olan esofmanlar. Belki o esofmanlara katlanabilirdim, eger ki o takla, kasa ve amuda kalkma üclüsünün her cocuga dayatilmasi olmasaydi. Bir türlü atlayamadigim o kasa rüyalarima girerdi. Önce o kahverengi nesneye dakikalarca uzaktan bakip, nedense okulun hep en huysuz ögretmeni olan kadina "hayir, ben yapamiyorum," deme cesaretini bulamayip, yapamayacagimi bile bile kasaya dogru kosup, sonunda da dimdik yükselen bir dagin önüne gelivermisim gibi zink diye önünde kalakaldigim o kasa! Etesi günün 3. dersinin, Beden Egitimi dersinin, carsamba aksamlarimi kabusa degilse de, tarifi imkansiz ince bir huzursuzluga cevirdigi o kasa!

Hala okullarda bütün cocuklari o kasadan atlatmaya calisiyorlar midir acaba? O kadinlar o esofmanlarina Swarovski taslari taktirmislar midir? Bütün bunlarin toplanip, hafizanin terkedilmis bir kösesinde derin bir uykuya yatarmis gibi yapip, sonra da, soguk bir kis sabahi karsilasilan o müthis mucizeye ragmen kalkip zip zip ziplamaya baslamalari da hayat ve hafizanin essiz mucizelerinden biri olabilir mi?

Hauptwache!

Filozof Ne Demis?

Cuma aksami, yilin ilk soguk günleri, metro kalabalik. Offenbach Kickers, Braunschweig'a karsi oynayacak. Ellerinde bira siseleri, kizli-erkekli bir grup mac öncesinin heyecani ve sevinci icinde... Bunun disinda haftanin yorgunlugu havaya sinmis ama haftasonuna girmenin ferahligi agir havayi hafifletiyor. Derken bir ses duyuluyor kalabalikta: "Filiozof ne demis?" diyor bir kadin sesi. Sol omuzumun üstünden bakiyorum, sesin sahibine dogru: Uzun, ince, güzel bir genc kiz, yanindaki altmis yaslarinda, gözlüklü, göbekli adama dogru egilmis. Hepimiz bekliyoruz, hangi filozof ne demis acaba diyerek...Acaba Heidegger mi bu filozof? Belki de Sartre'dan bir alinti yapacak...Hatirlamasi bu kadar zaman aldigina göre belki de karmasik bir Wittgenstein önermesi mi hatirlamaya calistigi? Fantazinin sonu yok!


"Karanliktan kacmak yerine kücük bir isik yakmali insan!"

Iliskinin entelektüel tarafini temsil eden erkek diger dinleyiciler gibi, hayal kirikligini anlasilmaz bir nidayla gecistirince, haksizliga ugradigini düsünmüs olmali ki israr ediyor:
"Ne diyorsun?"
"Bu isiktan ne anladigimiza bagli..."
"Nasil yani?"
"Lucifer'da isik yakabilir."
"O kim?"
"Seytan!Lucifer, isik getiren demek.!"
"Nerde okudun?"

Sessizlik, caresizlik...
"Canim, bu bilinen birsey!"
"Hadi gel, bir yere oturalim!"
"Her yer dolu, yer bulamayiz!"
"O zaman biz de bir yeri isgal ederiz!"
Son sözü söylemek istemek, böyle birsey olsa gerek:"Sen cok bilgili olabilirsin ama senden güclüyüm!" Dünyanin hala Akbaba karikatürlerinin mantigina göre isliyor olmasi bir teselli olabilir mi?

Göc- Arkada Birakilan!

Pazartesi sabahi, Frankfurt Havaalani'ndan sehir merkezine dogru giderken hala aklimda o kadinin korku dolu gözleri vardi. Ama bunu anlatmak icin ücbucuk saat öncesine, Istanbul'a dönmem lazim:


Pazartesi sabahi Istanbul-Frankfurt 5:45 ucaginin arka siralarindaki yerime oturdugumda bir yandan geceyarisi uyanip yollara düsmekten, öte yandan da hem fiziksel hem de duygusal olarak yogun gecen iki günün görüntüleri ve izlenimleriyle yorgundum. Kitap fuariyla ve arkadaslarimla gecirdigim iki günün ardindan ve Istanbul'a her gidisimde buruk bir umutla eskiye benzer birseyler arayip bulamadigim Hisar Kahve'nin, Bebek Kahve'nin yeni görüntüleriyle yorgundum. Emirgan, Hisar arasinda kaldirima parkeden arabalar yüzünden bir santim yürünecek yol kalmamasindan ve hizla büyük bir restorana dönüsen Istanbul görüntülerinden yorgundum. Ucakta biraz uyursam o gün idare edebilirim diye oturur oturmaz gözlerimi kapatmistim. Yanimdaki ve arkamdaki koltuklar bostu. "Herhalde böyle gidecegiz" diye düsünürken 15-20 kisi daha ucaga bindi.


Ilk dikkatimi ceken son binenlerin ellerinde üzerinde IOM yazan beyaz naylon torbalarin olmasiydi. Önce belli bir kongreye giden insanlar olduklarini düsündüm ve ayni anda Arapca konustuklarini farkettim. Bir anne ve kizi 14-15 yaslarindaki kizi üclü koltugun yaninda duruyorlardi. Anne kizina, yanimi, orta koltugu isaret etti oturmasi icin. Ama hayir! Istemiyordu, annesi oturdu yanima. Bir aileydi yolculuga cikan. Baba arkamizdaki siraya, diger iki kardes de yanimizdaki siraya oturdular. Görünüslerine bakinca, önce yurtdisina cikan ya da zaten orada yasayip ülkerine gittikleri tatilden dönen bir aile diye düsündüm. Ama az sonra hostesle Ingilizce konustuklarini isittim. Almanya'da yasayan bir aile degildi. Ucak havalanmadan anneyle gülümsedik birbirimize. Bana nereye gittigimi sordu, söyledim. "Siz nereye gidiyorsunuz? dedim. "California" dedi. Ama kizi "Hayir, California degil, Detroit," diye düzeltince anne mahcup mahcup bakti yüzüme:


"Ingilzcem iyi degil, Amerika'yi da bilmiyorum."

"Ilk gidisiniz mi?"

"Evet."


Nedense "tatile mi, is icin mi?" gibi sorulari soramadim. Baska birsey vardi hallerinde. Heyecan, belki hatta bir parca sevinc ama ayni zamanda disari vurulmayan bir burukluk. Daha fazla birsey sormak istemedim.

Kemerimi bagladim ve kalkmak üzere hareket etti ucak. Anne hizlanmamizla birlikte hac cikardi , ellerini yüzüne kapadi ve öne dogru egildi. Kizla gözgöze geldik. Tuhafti bakislari. Sevecenlikten cok umursamazlik vardi gözlerinde. Kadina dogru egildim, koluna dokundum. Ellerini acti, türkce olarak:

"Kork! Kork!" dedi.

"Korkma!" dedim.

Basini iki yana salladi. Agladi aglayacak gibi bakiyordu.

"Hava güzel," dedim, "rüzgar da yok, korkma!"

Kahve servisi basladiginda yüzüne biraz renk gelmisti. Arada karsilikli gülümsüyorduk. Soran gözlerle bakiyordu. Bütün yolculuk boyunca böylece konusmadan anlastik.

Ucak Frankfurt'a havaalanina indiginde, her zamankinden farkli olarak bir anons duyuldu ucakta. Yolcularin ucagi terketmemesi, pasaportlarin hazir bulundurulmasini, Alman Polisi'nin özel olarak ucakta pasaport kontrolu yapacagi söyleniyordu. Pasportlarimiz cikarttik, Irak pasaportu tasiyordu bütün aile. Tedirginlerdi. Ilk kez, onlarin yaninda benim mavi Türk pasaportu polisin hic ilgisini cekmedi. Ucaga en son binen yolcularin pasaportlari ikiser kez gözden gecirildi. O zaman hepsinin elinde olan naylon torbalarin üzerinde IOM (International Organization for Migration) yazisini okudum. Göc ediyordu bütün aile. O "kork, kork" sözlerinin arkasindaki gercek korku, hersey yolundaymis gibi davranirken, birdenbire ucagin kalkmasiyla birlikte belki de arkada birakilanin, bilinmeyene dogru yolculugun korkusu gelip cöreklenmisti gözlerine.

Birlikte ucaktan indik. "Bye" dedi. "Selametle," dedim. "Tesekkür," dedi. Onlar hep birlikte transit yolcu salonuna dogru dönerlerken, son bir kez daha baktim arkalarindan. Kadinin adimlari yorgundu. Cocuklarinin arkasindan bir bilinmeyene dogru yavas yavas uzaklasti.

Moda!

Kadife pantalonlari, blucinleri, sirt cantalari, botlari ve bisikletleriyle vagonu doldurdular bugün. Kadinlarin saclari beyazdi: ya cok kisa keslimisti ya da gevsek bir topuz olarak arkadan tutturulmustu. Erkekler sakalliydi. Neselilerdi, birisi elma yiyor, öbürü gazete okuyor ve ama hep birlikte hararetle konusuyorlardi. 68 kusagi emeklileriydi bunlar.

Acaba sehir hayatinda "modasi gecmis" giysiler giydigini düsünen insanlar var midir? Bence pek yoktur. Cünkü anladigim kadariyla insanlar, hayatlarinda kesin bir kopus olmadigi sürece gencliklerinde ne giyiniyorlarsa yaslandiklarinda da asagi yukari ayni sekilde giyiniyorlar. Belki pacalari biraz uzayip kisaliyor, kazaklarinin renleri bir parca degisiyor ama stilleri genel cizgileriyle ayni kaliyor sanki. Yoksa yaniliyor muyum? Yoksa bu söyledigim sadece yetmisliyillarda genc olanlar icin mi gecerli? Su saclarin M.Thatcher gibi uclarindan tutup yukariya dogru kivirmis ne genc ne yasli, ya da hayat boyu yasli olmaya mahkum kadin yasi yirmiyken de böyle mi dolasiyordu acaba? 80'li yillarin mirasi mi bize bu kadin? Müzikte, ve sinemada en az sevdigim yillar 80'ler. Modada da öyle. O vatkalarin hayaleti hala aramizda dolasiyor. Bu kadin o saclariyla aramizda dolasiyor. O yillarin öne cikan yükselme hirsi giderek acimazlasarak aramizda yasiyor. Tüketici olmanin hazzinin, kendini kesfetmenin dayanilmaz cekiciliginin garip bir sekilde olaganlasmasi ile baslayip, giderek evcilleserek, otobüste, sokakta, trende az önce gördükleri kasmir kazagin güzelligini cep telefonlarinda arkadaslarina saatlerce iclerini ceke ceke anlatan yirmi yasindaki genc kizlarin gercekliginde aramizda yasiyor. Bos zamanlarinda alisverise cikan bir neslin gercekliginde aramizda yasiyor. Daha dogrusu biz onlarin arasinda yasamaya calisiyoruz.

Paralel Toplumlar

Cuma aksami 7 sulari gibi Offenbach'in merkez istasyonundaki merdivenlerden yukari cikarken yavas yavas tanidigim bir ses dolduruyor kulaklarimi. Önce ihtimal vermiyorum, sonra merdivenler yeryüzüne dogru yaklastikca daha cok emin oluyorum. Evet yanlis degil duydugum, Kuran okunuyor mikrofonla. Meydana ciktigimda karsilastigim manzara su: Onlarca masa, üzerlerinde su siseleri, icinde yemek yapilan bir cadir, coluk cocuk masalarda oturan aileler: Offenbach'ta iftar sofrasi. Az ileride 10-12 kisilik mehter takimi hazir bekliyor. Karsidan takim elbiseleriyle 7-8 adam geliyor telasla, devlet erkan-i olabilir mi? Birisi "niye bu kadar erken toplanilyor ki?" diye söyleniyor. Cay, corbaci ve ayakkabici dükkanlarinin önünden gecerek elli metre ötedeki Wilhelmsplatz'a geliyorum. Willhemsplatz'da sali, cuma ve cumartesi günleri Hessen eyaletinin en güzel pazari kurulur ve bu büyük meydanin dört yani kafe ve restoranlarla cevrilidir. Orada da Cuma aksami havasi: Fransiz, Yunan, Italyan, Alman Kafeleri, sarap barlari, restoranlar tiklim tiklim dolu. Soguk ve yagmurlu gecen bir Agustos'un ardindan gelen bu günesli günün aksaminda sakin ve neseli bir hava hakim meydana.



"Paralel toplumlar" bu olabilir mi? " Yani Thilo Sarazzin'in piyasa cikan ve göcmenler hakkinda aslinda sadece icki masasina meze olabilecek düzeydeki irkci söyleminin ülkenin dört bir kösesinde hararetle tartisildigi su günlerde arka arkaya gördügüm bu manzara bana ne anlatiyor ya da birsey anlatmali mi? Paralel Toplumlar, entegrasyon meselesinin iflasinin hedefinde gösterilen Arap ve Türkiyeli göcmenlerin Alman toplumuna hic degmeden sürdürdükleri toplumsal hayat icin kullanilan bir kavram. Icinde elestiriyi , sadece ve saf olarak elestiriyi, rahatsizligi barindiriyor. Thilo Sarrazin bu ne idügü belirsiz rahatsizligi "bu insanlarin genlerinde zeka problemi var", "bunlar bu hizla üremeye devam ederlerse Almanya kendi kendisini yok edecek" gibi ciddi irkci bir sölyemle meseleyi gündeme soktugu icin hedefte. Ben ise yedi cihanda huzur bulamayan bütün ruhlar gibi,"acaba niye bu insanlarin entegre olmalari neden bu kadar isteniyor" diye soruyorum tabii ki kendi kendime. Ben de entegre degilim, kendi ülkemde de entegrasyonum bir türlü tamamlanamdi. Bir noktaya gelip, artik durumu idare edemeyen depresiflerin ve loser'larin bütün dünyadaki sayilari da her an artiyor, onlar da entegre olamadi. Ama onlar entegre olamayinca alinan önlemler farkli, ya da disiplinin yüzyili, yani 20. yüzyil bu entegrasyon bozuklugu icin altyapiyi yeterince hazirladi, onlari nereye koyacaklarini biliyorlar ne zamandir! Ama göcmenler icin öngörülen bir disiplin altyapisi eksik kaldi büyük ihtimal gecen yüzyilda. Simdi bu konuda calisiyoruz hep beraber. Sarkozy onbinlerce Roma-Sinti'yi Fransa'dan sinir disi edivererek yolu acti. Sarazzin genlerle ugrasir oldu, resmi, "siyaseten dogru" politik yapi Sarazzin'e Merkez Bankasi'ndan istifasini dayatti, Sosyal Demokrat'lar ise partiden ihrac islemlerin baslattilar. Ama Sarazzin'in toplumun kalbindeki yeri büyüdükce büyüyor. En absürdü de günlerdir herkesi mesgul eden bu tartismalarda, sürekli kendilerinden bahsedilen bes cocuklu, basörtülü göcmen ev kadinlari bu tartismalardan habersiz yasayip gidiyorlar. Mutlular mi? Bilmiyorum.

Z

http://www.youtube.com/watch?v=Bi4UasNNAYM

Anna -1995

Oryantasyon bozuklugu, cografi cehalet, kültürel olarak dogrudan Bati Avrupa'ya diktirilmis bakislar da nedeni olabilir benim o zamanaki durumumu aciklayan : Yani Litvanya, Estonya, Letonya üclüsünün Baltik denizinin oralarda, ilgimin tamamen disinda, bana sanki hep uzun bir kis uykusundan bir türlü uyanamayan ülkeler gibi gelmesi.

Pazar meydaninin, cicekciler kösesinde bir bankta oturuyorum, otobüsün gelmesine daha vakit var. Bir tarafimdaki bankta yasli Italyan göcmenler var. Diger tarafindaki bankta iki kadin kirik dökük Almanca'lari ile anlasmaya calisiyorlar. "Yok," diyor bir tanesi, "Vilnius'ta oturmadik hic, köyde yasiyorduk." Vilnius adini duyunca Anna geliyor hemen aklima. Yillar önce dizboyu bir karda yürüyerek kasabanin rahibini arayisimiz...

Anna doksanli yillarda, yikilan duvarin yikintilari arasindan ne pahasina olursa olsun, yasadigi köyden, sehirden, ülkeden cikmak isteyen binlerce gencten bir tanesiydi. Cocuk bakicisi olarak Almanya'ya gelmis, yaninda kaldigi aileden gizlice üniversitenin Matematik bölümüne kaydini yaptirmisti. Birlikte Almanca ögreniyorduk üniversitede. Almanca Hazirlik bitip, bölüme kayit yaptirmak gerekince, yaptigi temizlik isleriyle ödemesinin mümkün olmadigi bir parayi bankaya yatirmasi kosulunu öne sürdü üniversite. Durum umutsuz yani. Düsünüp duruyorum, nasil bu kiza yardim edebilirim diye. Derken aklima issiz kadinlarin gittigi merkeze gidip, Erika'yi bulmak geliyor. "Erika, " diyorum,"Anna diye bir kiz taniyorum, Litvanya'li. Cok akilli , temiz kalpli bir kiz, Matematik okumak istiyor, kücük bir oda tutmus, temizlikle okul masraflarini karsiliyor ama bu istenen parayi göstermesi imkansiz, var mi aklina gelen bir care?"

Erika altmis yaslarinda, sevimli bir kadin. Düsünüyor kisa bir süre ve: "Tabii var..." diyor. "Bizim rahip Litvanya'ya yardim islerini organize ediyor. Dur, bir telefon edelim!" Ve rahipten cumartesi günü saat 10 icin randevu aliyoruz. Anna ile beraber gidecegiz.

Cumartesi günü geliyor. Nasil bir kar yagiyor. Anna'nin oturdugu sehir yaklasik 100 km uzakta. Saat ona yirmi kala camdan bakip duruyorum, "yok," diyorum kendi kendime, "bu kizin bu havada, bu saatte, buraya gelmesi imkansiz, zaten bir de günlerden cumartesi, calisan otobüsler, trenler de o azdir bugün! Zaten calisanlar da kimbilir ne kadar gecikmelidir!" Tipi giderek artiriyor hizini. Ama ona on kala sokagin basinda görünüyor Anna, kosuyor. Hemen botlarimi, paltomu giyip iniyorum asagiya. Kipkirmizi olmus soguktan, elleri titriyor, heyecan icerisinde, agladi aglayacak: "Sükran, cok geciktim, ne yapacagiz simdi?"
"Merak etme, kilise uzak degil zaten, hemen gidelim," diyorum ve tek bir insanin görünmedigi sokaklarda, daha bozulmadan, yagdigi gibi duran kari yararak güc bela ilerliyoruz tipide. Az sonra rahibin kilisenin yanindaki evinin zilini caliyoruz. Acilmiyor kapi. Anna ile kapinin önünde bekliyoruz, Anna'nin yüzüne bakmaya cesaretim yok, ya kiz bosu bosuna ümitlendiyse, ne olacak? Birkac dakika öylece bekleyip, tekrar caliyoruz zili. Bu kez "Günaydin" diyor birisi, ikinci kat penceresinden. Bakiyoruz, bornozuyla asagi egilmis, gülümseyen bir adam. Anna ile birbirimizin yüzüne bakiyoruz, nereye geldik biz? Tekrar bakiyorum kapinin üzerindeki yaziya, ev dogru, rahibin evi burasi. Zaten kilisenin bahcesindeyiz, herhalde kilisenin bahcesine Sauna, Hamam falan acmazlar! "Kusura bakmayin," diyor rahip yukaridan. "Saatin pili bitmis, uyuyup kalmisim. Hemen üstümü degistirip, aciyorum kapiyi."

Gercekten de bize asirlar kadar uzun gelen bir sürenin ardindan aciliyor kapi. Gelmeden önce Anna'yi orada birakip dönmek niyetindeydim ama birakamiyorum. Birlikte giriyoruz iceri. Baska bir dünyaya giriyoruz sanki. Neredeyse 70 metrekare bir salonun kösesinde acik bir piyano duruyor, kösedeki söminede hala kor var. Bir sicaklik carpiyor yüzümüze, her tarafta resimler asili, heykeller odaya dagitilmis. Sanki rahip lojmanina degil de Modern Sanatlar Müzesine gelmis gibiyiz. Bize kösedeki koltuklari gösteriyor rahip ve hemen konuya giriyor.
"Erika anlatti durumunuzu. Ben hicbir problem görmüyorum. Ne zamana kadar bu paranin yatirilmasi gerekiyor? Tabii size güveniyoruz." diyor ve bize "bu sogukta memnuniyetle bir fincan sicak kahve" sunabilecegini söylüyor. Gözleri piril piril, hep gülüyorlar sanki. Biz de memnuniyetle kabul ediyoruz. Rahatlamisiz.

Birkac gün sonra elinde bir hediye paketiyle cikageliyor Anna. "Ah, Anna niye zahmet ediyorsun, hic gerek yoktu gercekten!" diyorum. Vilnius'un kartpostallarini getirmis Anna. Tek tek bakiyorum hepsine. Güzel bir sehir, tabii ki bu sehrin adini bile hic duymadigimi söyleyemiyorum.

Anna'nin izini coktan kaybettim, rahip hala orad mi bilmiyorum, ama o kartpostallari hala sakliyorum ve birgün mutlaka Vilnius'a gidecegim.

Koltuk Degnekleri, Bademcikler ve Kör Bagirsaklar

Bir süredir - gecici olarak - sadece koltuk degnekleri ile yürüyebildigimden, alisilageldik hayatimin disinda genelde sadece evde ve evin ücyüz-besyüz metre civarindaki alanda yasiyorum. Cok büyük zorunluluk olmadikca da ne otobüse ne metroyo biniyorum. Ilk günlerdeki acemiligi yensem de hala her merdiven, her girinti cikinti, sanki birdenbire önümde yükselivermis daglar gibi geliyor. Alisveris ise büyük sikinti: Süpermarketlerin kasalari, pazardaki tezgahlarin önünde para ödeyebilmek hareketlerde ciddi bir kivraklik gerektiriyor. Otobüse binmek rahat, cünkü söför yerinden kalkip yardim ediyor. Asagi yukari her metro istasyonunda asansörler var, ama her zaman temiz olduklari söylenemez. Ama en anlamadigim sey, ortopedistin kapisinin neden otomatik kapi olmadigi. Neden hastalarin zar zor o agir kapiyi itmelerinin beklendigi.

Bütün bu süre icerisinde, nadir olarak ve ölü saatlerde yaptigim otobüs ve metro yolculuklarindan ne kadar yasli bir toplumda yasadigimi anliyorum. Mesela dün ögle saatlerinde bindigim otobüste yas ortalamasinin yetmis civarinda oldugunu rahatlikla söyleyebilirim. Ve koltuk degnegi kullanmanin bu toplumda neredeyse siradan oldugunu. Ve Almanlarin sürekli dizkapaklarindan ameliyat olan bir toplum oldugunu. Büyük ihtimalle spor yapmanin yayginligindan kaynaklaniyor bu durum. Dün bir arkadasimla telefonda konusurken ona da anlattim bunlari: "Menisküsüz bir toplum galiba sizinkisi," dedim ve devam ettim:

"Türkiye'de de benim kusagimin bademcikleri yok. Yetmisli yillarda toplu olarak aldirdik bademciklerimizi hepimiz, belki o arada sinirlerimizi de aldirmisizdir!"

"Sadece menisküs degil ki! Benim kusagimin kör bagirsaklari da yok, biz de yetmisli yillarda toplu olarak aldirdik" dedi o da. Gülüstük.

Bugün pazara gitmeyi deneyecegim.

Musil - 1914 Viyana

Robert Musil 1914 yilinda Viyana'da bir tramvayi tarif ediyor: "Isildayan, salinan bir kutu...bir makina... Kilolarca insani ordan oraya tasiyor, gelecegi sekillendiren insanlari...Bu insanlar yüz yil önce atli arabalarda ayni yüz ifadesi ile oturuyorlardi, Allah bilir yüz sene sonra nasil olacaklar, ama kesinlikle yüz sonra da gelecegin makinalarinda ayni bu yüz ifadesi ile oturacaklar!"

Muhakkak benim bu sabah metroda gördügüm insanlarin ifadeleriydi Musil'in bundan 96 sene önce öngördügü!

"Her sabah, vızır vızır arabaların, işlerine koşan takım elbiseli insanların, gökdelenlerin arasından geçip, finans sektörünün son derece steril görünen bu dünyasındaki bir caddede yer alan bir kapıdan içeri giriyorum, asansöre binip odama çıkıyorum, masama oturuyorum, bilgisayarı açıyorum ve çalışmaya başlıyorum. Buraya kadar her şey “çok normal”, her şey çok yolunda! Düğmelerle çalışan bir dünya! Ama... Binanın bir cephesi o steril caddeye bakarken, bir cephesi de dar bir sokağa bakıyor ve başımı hemen yanımdaki pencereye çevirip de sokağa, karşıdaki binanın girişine baktığım zaman, gördüğüm şu: İnsanlar soğukta bir sığınak gibi kullanılan karşı binanın alt katındaki kafenin önüne birikmişler; iki rahibe, toplanan uyuşturucu bağımlılarına, açlara, evsizlere yiyecek, giyecek ve kahve dağıtıyor. Her gün... O insanlarla aramızda sadece panzer camlar var. Biz yukarıda, onlar aşağıda... Biz yukarıda sanki dünyada her şey yolundaymışçasına programlarımızla, analizlerimizle, grafiklerimizle uğraşıyoruz, hemen yanımızda her gün tekrarlanan bir trajedinin sessiz, umursamaz seyircileri olarak... Sanki her şey çok yolundaymış gibi, sanki bu olanlar çok olağanmış gibi, sanki hayat zaten böyleymiş gibi... Tüm bunlar olup biterken ve biz bunları kanıksamış olarak, bu hayatı delirmeden sürdürürken, bu “marazi farkı” yaşarken... Zaten parçalanmış bir hayat bu!"

diyordum. Karsima oturdu. Orta yasli, kentli bir kadin gibi pardesüsü, cantasi, kot pantalonu ve cantasiyla...Ama yüzü, bakislari...

Metroda Onur Yolculugu!

Gülse de gülmese de mavi gözlerinin ici gülüyordu. Siyah uzun bir etek giymisti. Üzerinde altin rengi simlerle islemis büyük bir cicek vardi etegin! Eskimis, solmus, solmus olsa da hala sevdigi besbelli bir kazak ve düz sandaletleri, beyaz cantasi, ojeli tirnaklari ve muhtesem elmas taklidi - belki zirkon? - küpeleri...Orada öylece oturuyordu, karsimdaki koltukta.

Annesi miydi yanindaki? Tabii, tabii, baska kim olabilirdi ki? Siyahlar giymisti anne. Siyah bir tisört, siyah bir pantolon ve siyah spor ayakkabilar. Ne küpe, ne oje, ne cicekli etekler. Sadece gümüsi gür saclari süslüyordu omuzlarini. Oglunun, saclari tepesinden cok acilmis oglunun üzerine miknatis gibi cektigi bakislari nötralize etmek ister gibi "normal", "bizi yoksayamaz misniz?" diyen donuk bakislar.

Ama o donuk bakislar ogluna döndügünde, birdenbire yumusuyordu, canlaniyordu bakislari. Aralarinda gülüyorlar, konusuyorlar ve o "sabah sabah mutluluklariyla" anne-ogul cevrelerindeki bakislardan örülmüs o haleyi sanki "cehennemin dibine" yolluyorlardi. Mutlu indim metrodan! Onurlu iki kisinin mutlulugunun isiklari az da olsa gözlerime sinmis midir?

Kurt Tucholsky'den

Kentlerde Gözler

Sabah erkenden
İşe giderken
Bütün dertlerinle
Istasyonda beklerken
Kent gösterir sana
Asfalt kayganlığında
Bir huniden akıp giden
Milyonlarca çehre:
İki yabancı göz, bir anlık bir bakıs
Kaşlar, gözbebekleri, göz kapakları –
Neydi o? Belki de hayatının şansı…
Bitti, geçti gitti, yok gerisi.

Hayatın boyunca
Binlerce sokaktan geçersin
Yoluna seni unutup gidenler çıkar
Bir göz pırıldar
Ruhun ışıldar
Bulursun aradığını,
Ama sadece birkaç saniye…
İki yabancı göz, bir anlık bir bakış
Kaşlar, gözbebekleri, göz kapakları –
Neydi o? Kimse döndüremez zamanı geriye…
Bitti, geçti gitti, yok gerisi.

Yolun boyunca giderken kentlerde
Yürümek zorunda kalırsın bir uctan öbür uca
Bir nabız atışı kadar kısa bir anda
Yabancı, öteki çıkar karşına
Sana bir düşman da olabilir
bir dost da
Ya da bir yoldaş olabilir
Kavganda
Bir an baksa da sana
çekilir sonra...
İki yabancı göz, bir anlık bir bakış
Kaşlar, gözbebekleri, göz kapaklari –
Neydi o? Büyük insanlıktan küçücük bir parça!
Bitti, geçti gitti, yok gerisi.
----------------
Ceviri: Sükran Yigit

Asma

Bugün Offenbach-Dogu Istasyonu'nda tam hizli tren raylari ile metro raylari arasinda bir asma gördüm. Yüzü metro raylarina dönük. Bütün gün bu raylara bakip, öbür raylarin gürültüsünü duyup ve böylece yasayip giden bir asma. Hemen aklima Kas'taki bizim asma geldi. Bütün gün denizi seyredip, Anil'in aksamüstleri caldigi Herman Dune'i dinleyen bizim asma.

Metro Duraginda Sabah Flörtü

Erken kalktim. Bahar gelip herse yemyesil oldugu ve nedense issiz sokaklar daha az ürperttigi icin, bana insanlarin metroya yetismek icin merdivenlerinden kosarak indigi ve bu haliyle bana sabhlari Besiktas Vapur Iskelesi'ni hatirlatan Marktplatz'dan degil de Ostbahnhof'tan binmeye karar verdim. Sabah 7:30. Trenin gelmesine daha sekiz dakika var. Gök celik mavisi. Üc kisi bekliyoruz sabah ayazinda. Uzun, ince, atletik siyah bir delikanli ile biraz daginik görünen, güzel bir genc kiz. Kiz icinde cikolata ve sekerlemelerin satildigi otomatin yaninda duruyor. Oglan on metre kadar ileride. Madem sekiz dakika var bir sigara iceyim diyorum. Kücük adimlarla yürüyorum. Oglan kiza dogru yaklasiyor. Önce uzaktan bana sonra kiza "Günaydin" diyor. Hepimiz günaydinlasiyoruz. Sonra kiza dönüyor:
"Su gofretlerin tadi cok güzel biliyor musun, alayim mi sana bir tane?"
"Danke!"
Gülümsüyor ama kiz. Ilgilendigimi belli etmek istemiyorum ve raylara dogru bakmaya asliyorum ama kulagim otomatin önündeki kücük sahnede.
"E baska birsey alayim o zaman, bak sunlardan yedin mi hic?"
"Danke, sekerli seyler yemiyorum. Zaten kahvalti ettim."
"Ciddi misin? O kadar erken kalkabiliyor musun?"
"Saat kurunca oluyor. Sen kalkamiyor musun?"
"Cok zor! Okula mi gidiyorsun?"
"Evet, sen?"
"Ben tasci ustasinin yaninda ciraklik egitimdeyim, iki sene var bitmesine."
"Nasil tas?"
"Granit."
"Zor mu?"
"Zor."
"Hep bu saatlerde mi biniyorsun?"
"Evet."
"Hic rastlamadim sana burada."
"Ben de sana rastlamadim ama bugün rastlastik iste!"
Metro yaklasiyor. Hep birlikte biniyoruz. Metro kalabalik ama sanslarina iki kisilik yer bos. Orayi onlara birakip arkaya dogru ilerliyorum.

"Punk" Kontrolörler

Gecen yilin sonunda hemen hemen hergün Offenbach-Frankfurt metrosunda biletler kontrol ediliyordu, bir süredir ise kontroller yok denecek kadar azalmisti. Bu sabah ise Ledermuseum'da iki tane kontrolör bindi metroya. Sanirim bu kisileri gecici olarak, asgari ücret karsiligi ise aliyorlar, bir rastladigima bir daha hic rastlamiyorum gibi geliyor bana. Bugün binen kontrolörlerin ikisi de yirmili yaslarin baslarinda gibiydiler, normal islerini yaptilar. Buraya kadar bir olaganüstülük yoktu, ancak: Her ikisinin de kiyafeti ve saclari punk görünümündeydi. Icim sizladi. Seksenli yillarda gercekten bir punk olarak yasayan, dolasan bir insana degil biletleri kontrol ettirmek, acaba bir metro bileti aldirabilmek mümkün müydü? Nasil oldu da bir dönem su yasadigimiza, yani hayat dedigimiz su haksizliga tesne gündeliklige, seksenlerin politik sessizliginde insiyaki ve insani bir muhalefet olarak gelisen bu kültürel fenomen, sistem tarafindan kadar ehli ve "insan icine cikarilabilecek" bir hale getirilebildi? A.Negri yakinlarda okudugum bir ropörtajinda kapitalin finanskapitale dönüsmesinden sözederken, ayni zamanda bu kapitalin özelligi olarak sömürünün artik sadece meta üretimi düzeyinde fabrikalarda degil, ayni zamanda üniversitlerde, edebiyatta, her türlü kültür üretiminde gerceklestigine isaret ediyordu. Bir tür ickinlestirme, kendine ait kilma yetisi gibi, yani bence ayni bu punk kiyafetleri gibi.

Yapilicak birsey yoktu, boynumu büküp bu punk kiyafetleri icerisndeki insanlara biletimi gösterirken ufak da olsa bir catisma izi görmek icin yüzlerine baktim. Yoktu böyle bir catismanin izi, ikisi de ne güleryüzlü ne asik suratliydilar, siradandilar, icimizden biriydiler, görevlerini bitirip Mühlberg'de indiler, cektiler gittiler.